-
Γενικά για την Άνω Μεριά
Είναι σίγουρο ότι η Άνω Μεριά είναι ένα αλλιώτικο αιγαιοπελαγίτικο χωριό. Ο οικισμός του είναι σκορπισμένος δεξιά και αριστερά της του δρόμου, ακολουθώντας την κορυφογραμμή. Tα σπίτια του χωριού, σχεδόν ακροβατούν πάνω στη ράχη του βουνού. Ο χρόνος εδώ λες και έχει σταματήσει. Οι ανωμερίτες ζουν παρέα με το σφύριγμα του ανέμου. Για να προφυλαχθούν από τη μανία του, τα σπίτια τους έχουν μικρά παράθυρα. Το ένα σπίτι μακριά από το άλλο ! Και αυτό, γιατί οι ανωμερίτες έμαθαν να ικανοποιούν τις ανάγκες της ζωής τους, στηριγμένοι στις δικές τους δυνάμεις . Κάθε σπίτι είναι αυτόνομο, έχοντας το φούρνο του, το κελάρι του, το αλώνι του, τον κήπο με τα δέντρα και τα λαχανικά του. Χαρακτηριστικό του χωριού οι θεμωνιές, τα μονοπάτια και οι ξερολιθιές. Σ΄αυτή τη γωνιά της Φολεγάνδρου η αυθεντικότητα περισσεύει !
Γεωγραφία
Η Άνω Μεριά βρίσκεται στα βόρεια του νησιού. Απέχει από τη Χώρα Φολεγάνδρου 6 χλμ.
Ιστορία
Στην Άνω Μεριά, πριν από ενάμιση αιώνα υπήρχαν μόνο κτήματα. Οι καλλιεργητές τους ζούσαν στη Χώρα. Μέσα στα κτήματα υπήρχαν μικρά σπιτάκια που χρησίμευαν σαν πρόχειρο κατάλυμα. Όταν σταμάτησε ο φόβος των πειρατών, άρχισαν να χτίζονται τα πρώτα σπίτια. Δίπλα σ΄αυτά, χτίζονταν τα σπίτια των παιδιών τους και στη συνέχεια τα σπίτια των εγγονών τους, δίνοντας στην Άνω Μεριά τη σημερινή της μορφή. Σήμερα, οι γειτονιές δεν κατοικούνται μόνο από συγγενείς.Οι παραχωρήσεις των χωραφιών είτε λόγω προίκας, είτε λόγω κληρονομιάς , άλλαξαν την παράδοση. Η ύπαρξη κρητικών επωνύμων στους κατοίκους της Άνω Μεριάς, μαρτυρά ότι στη Φολέγανδρο έχουν εγκατασταθεί Κρήτες. Η πιο παλιά γειτονιά του χωριού είναι ο Ελεήμονας με τον ομώνυμο ναό της να είναι η πρώτη ενορία μέχρι το 1905. Τον αντικατέστησε ο Άγιος Γεώργιος που χτίστηκε από το Γεώργιο Λύδη, Φολεγάνδριο που είχε εγκατασταθεί στην Αίγυπτο. Η εκκλησία αυτή απέχει αρκετά από το γνωστό αιγαιοπελαγίτικο ρυθμό. Έχει μάλιστα και μια δίδυμή της εκκλησία που χτίστηκε την ίδια περίοδο από τον ίδιο άνθρωπο στο Μινέτ Ελ Καμ της Αιγύπτου.
Αξιοθέατα στην Άνω Μεριά
Η Άνω Μεριά είναι ένα χωριό για περπάτημα και για ταξίδι σε μια άλλη Ελλάδα που η αυτάρκεια ήταν ο σκοπός κάθε οικογένειας. Χαρακτηριστικές είναι οι γειτονιές του χωριού με τα σπίτια σε συστάδες, να έχουν σχήμα «Γ» ή «Π» για να προστατεύονται από το βοριά. Σ΄αυτό το χωριό ακόμα και τα δέντρα προστατεύονται από τον άνεμο μ’ενα πέτρινο κυκλικό κτίσμα. Το ιδιαίτερο αυτό τοπίο της Άνω Μεριάς, συμπληρώνουν οι εγκαταλελειμμένοι σήμερα μύλοι της. Το ταξίδι στο χρόνο ολοκληρώνεται με το Yπαίθριο Λαογραφικό Μουσείο της, δημιούργημα του πολιτιστικού συλλόγου «Η Φολέγανδρος». Εδώ θα έχετε την ευκαιρία να επισκεφτείτε μια αυθεντική «θεμωνιά», αγροικία δηλαδή της Φολεγάνδρου, που βρίσκεται μάλιστα και σε σημείο με υπέροχη θέα. Η αυτόνομη αυτή οικιστική μονάδα αποτελείται από την κατοικία, το κελάρι, το φούρνο, την αποθήκη, το στάβλο ενώ στο υπαίθριο χώρο υπάρχουν το αλώνι, η στέρνα, το πατητήρι, το λιοτρίβι. Κυρίαρχο υλικό στα κτίσματα του Μουσείου είναι η πέτρα. Στο κελάρι μάλιστα του Μουσείου, μπορείτε να δείτε τον τρόπο κατασκευής της οροφής που είναι ίδιος μ΄αυτό των μονόσπιτων του Κάστρου. Τα έπιπλα της κατοικίας είναι απλά και έχουν κατασκευαστεί τα περισσότερα στη Φολέγανδρο. Στο Μουσείο υπάρχει βιβλιοθήκη καθώς και χώρος εργασίας για τους μελετητές του χωριού. Αν είστε λάτρεις της πεζοπορίας και της περιπέτειας, μπορείτε να διασχίσετε ένα μονοπάτι που ξεκινάει από τους μύλους της Άνω Μεριάς και να φτάσετε μετά από περπάτημα μιας ώρας στο Φάρο της Ασπροπούντας που χτίστηκε το 1919 και βρίσκεται σε ύψος 58 μέτρων πάνω από τη θάλασσα. Στο παρελθόν, ο φάρος άναβε με φιτίλι. Αξίζει να τον επισκεφτείτε, γιατί είναι σημείο με φοβερή θέα.
Παραλίες στην Άνω Μεριά
Πολλές είναι οι κοντινές στην Άνω Μεριά παραλίες. Ο Άγιος Γεώργιος είναι μια μικρή παραλία με βότσαλο στα βόρεια του νησιού. Στην παραλία αυτή μπορείτε να φτάσετε είτε με αυτοκίνητο είτε με τα πόδια από μονοπάτι που ξεκινά από την Άνω Μεριά. Το γραφικό εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου δίνει ιδιαίτερο χρώμα στην παραλία. Πριν από τον Άγιο Γεώργιο, βρίσκεται ο μικρός κολπίσκος της Λυγαριάς, στον οποίο μπορείτε να πάτε με τον ίδιο τρόπο, φροντίζοντας να έχετε μαζί σας νερό και τις απαραίτητες προμήθειες. Οι φίλοι της πεζοπορίας μπορούν από μονοπάτια που ξεκινούν από το τέλος της Άνω Μεριάς, να φτάσουν σε μια από τις ομορφότερες παραλίες της Φολεγάνδρου, το Λιβαδάκι, που έχει άσπρο βότσαλο και διάφανα σχεδόν νερά. Ανάλογο μονοπάτι οδηγεί και στην παραλία Σερφιώτικο, που είναι εκτεθειμένη στους βορειοανατολικούς ανέμους, έχει λίγα αρμυρίκια για σκιά αλλά είναι ιδανική για απομόνωση. Προστατευμένη από τους ανέμους είναι η παραλία Αμπέλι, που είναι ερημική με βότσαλο και πέτρα. Πάνω από την παραλία, η ρεματιά που υπάρχει προσφέρει σκιά στον επισκέπτη. Μην ξεχάσετε να έχετε μαζί σας νερό. Η πρόσβαση μπορεί να γίνει είτε με αυτοκίνητο, είτε από μονοπάτι που ξεκινά από το ξωκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα στην Άνω Μεριά.
Πώς θα φτάσετε
Η γραμμή Χώρα – Άνω Μεριά, συνδέει με συχνά δρομολόγια του ΚΤΕΛ το χωριό της Άνω Μεριάς με τη Χώρα. Υπάρχουν και μερικά δρομολόγια της γραμμής Χώρα- Αγκάλη, που στην επιστροφή τους περνούν από την Άνω Μεριά. Αν είστε λάτρεις της πεζοπορίας, μπορείτε να φτάσετε από τη Χώρα ακόμη και με τα πόδια.
Χρήσιμα Τηλέφωνα
ΚΤΕΛ Φολεγάνδρου : 2286041425
ΤΑΞΙ : 2286041048
Λαογραφικό Μουσείο Άνω Μεριάς : 2286041370
Δραστηριότητες
Η Άνω Μεριά είναι τόπος ιδανικός για πεζοπόρους και φυσιολάτρεις. Αν δε σας φοβίζουν οι ανηφόρες, τα μονοπάτια που ξεκινούν από την Άνω Μεριά είναι πολλά. Τα περισσότερα απ’ αυτά είναι κατά τόπους λιθόστρατα με τη μικρότερη διαδρομή μισής ώρας να είναι αυτή που οδηγεί στην παραλία Αμπέλι, ενώ τη μεγαλύτερη και δυσκολότερη δύο ωρών να είναι αυτή που φτάνει μέχρι το Φάρο Ασπροπούντα.
Παραδοσιακά Προϊόντα – κουζίνα
Στην Άνω Μεριά όλα γίνονται με παραδοσιακό τρόπο. Δοκιμάστε ψωμί και κουλούρες από τον παραδοσιακό φούρνο που λειτουργεί με φρύγανα και όχι με ξύλα. Συνοδεύστε το, με ντόπιο τυρί και ντομάτα και θα έχετε ένα απολαυστικό πρωϊνό. Στην Άνω Μεριά λειτουργεί και παραδοσιακό εργαστήρι παστελιού. Το παστέλι είναι το «κουφέτο» των Φολεγανδρινών, που το προσφέρουν στους καλεσμένους τους, στους γάμους και στις βαφτίσεις. Εξαιρετικό είναι και το ντόπιο μέλι που έχει όλα τα αρώματα της φολεγανδρινής φύσης. Εδώ είναι και ο κατάλληλος τόπος για να δοκομάσετε τα «ματσάτα», τα χειροποίητα μακαρόνια που τα συνοδεύουν με ντόπιο κοκκινιστό κρέας και τα μαγειρεύουν με σπιτικό τρόπο.
Πολιτιστικές εκδηλώσεις
Αν είναι νύχτα με πανσέληνο και βρεθείτε στην Άνω Μεριά, το σίγουρο είναι ότι θα απολαύσετε κάποια πολιτιστική εκδήλωση στο χώρο του Λαογραφικού Μουσείου. Τους καλοκαιρινούς μήνες, οργανώνονται ποιητικές και μουσικές βραδιές αλλά και θεατρικές παραστάσεις στην Άνω Μεριά. Μες την καρδιά του καλοκαιριού, γίνεται και το πανηγύρι του Αγίου Παντελεήμονα. Ξεχωριστό είναι και το Πάσχα στη Φολέγανδρο. Οργανώνονται τριήμερες εορταστικές εκδηλώσεις που συνοδεύονται με την περιφορά της εικόνας της Παναγίας σ΄όλο το νησί. Τη Δεύτερη μέρα του Πάσχα, η ‘Ανω Μεριά έχει την τιμητική της. Η εικόνα περιφέρεται σχεδόν σε όλα τα σπίτια του χωριού.
-
Χάρτης για Άνω Μεριά