Δήμος Αγιάς
30-04-2013 14:56
Στις πλαγιές του Κισσάβου και του Μαυροβουνίου αγγίζοντας το γαλάζιο του Αιγαίου βρίσκεται ο Δήμος Αγιάς, με τα δάση του, τις κορυφές του, τα ιστορικά χωριά του και φυσικά τις εκτεταμένες βραβευμένες παραλίες του.
Τόπος ιδιαίτερα αγαπητός στους φυσιολάτρες για τις πεζοπορικές διαδρομές το φαράγγι της Καλυψούς, τα μονοπάτια του Πολυδενδρίου αλλά και στους προσκυνητές για τα μοναστήρια του Τιμίου Προδρόμου στην Ανατολή, του Αγίου Δημητρίου στο Στόμιο.
Η Αγιά μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για γραφικές διαδρομές στα ορεινά και παραθαλάσσια χωριά του Δήμου που θα φέρουν τον επισκέπτη σε επαφή με μοναδικά φυσικά τοπία, όπως η Λίμνη Σκήτης. Όσο αφορά τη διαμονή, ο Δήμος Αγιάς διαθέτει παραδοσιακούς ξενώνες, μικρές ξενοδοχιακές μονάδες, ενοικιαζόμενα δωμάτια και οργανωμένα κάμπινγκ.
Γεωγραφία
Ο Δήμος Αγιάς ανήκει γεωγραφικά και διοικητικά στην Περιφερειακή Ενότητα Λάρισας - Περιφέρεια Θεσσαλίας.
Έχει έκταση 668,26 τ.χμ. και 11.370 κατοίκους. Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Π.Ε. Λάρισας και περιλαμβάνει τους πρώην καποδιστριακούς δήμους Αγιάς, Μελιβοίας, Ευρυμενών και Λακέρειας.
Ο Δήμος Αγιάς είναι ο παραλιακός δήμος της Π.Ε. Λάρισας με ακτογραμμή 36 χλμ., όπου γραφικοί όρμοι εναλλάσσονται με μεγάλες παραλίες.
Ο Δήμος Αγιάς απέχει από τη Λάρισα 36 χλμ, ενώ από τη Θεσσαλονίκη μόλις 2,5 ώρες και από την Αθήνα 5 ώρες.
Η φύση σε οποιοδήποτε σημείο του Δήμου και αν σταθείς σου προσφέρει το ομορφότερο αγνάντι.
Ιστορία
Ο Δήμος Αγιάς καταλαμβάνει την περιοχή από τα Τέμπη μέχρι το Μαυροβούνι, περιλαμβάνοντας όλο τον ανατολικό Κίσσαβο και τη λεκάνη της Αγιάς.
Στην παραλιακή περιοχή δημιουργήθηκαν ισχυροί οικισμοί από την αρχαιότητα, που εκμεταλλεύθηκαν την ασφάλεια που παρείχε η πυκνή δασοκάλυψη και η πρώιμη ανάπτυξη της ναυσιπλοίας στο Αιγαίο. Εδώ απλωνόταν στα μυκηναϊκά χρόνια το βασίλειο του Φιλοκτήτη, βασιλιά της Μελιβοίας, ο οποίος συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο με επτά πλοία. Στη συνέχεια κατοίκησαν στην περιοχή οι Μάγνητες και αναπτύχθηκαν σημαντικές πόλεις με κυριότερες τη Μελίβοια, το Ομόλιο και τις Ευρυμενές.
Η εκτεταμένη αμπελοκαλλιέργεια και το εμπόριο του οίνου αποτελούσαν τα κύρια χαρακτηριστικά της οικονομίας.
Ανάλογη ανάπτυξη είχε και η εύφορη ενδοχώρα, που κατοικήθηκε από τη νεολιθική περίοδο χάρη στα άφθονα νερά της κοιλάδας του ΄Αμυρου και της Κάρλας.
Αρκετοί νεολιθικοί οικισμοί έχουν εντοπισθεί από την Αγιά μέχρι τις όχθες της Κάρλας, από τους οποίους ξεχωρίζει ο ανεσκαμμένος οικισμός στην Παλιόσκαλα Καλαμακίου. Στην εποχή του χαλκού ανήκουν οι σπάνιες αψιδωτές οικίες της Δήμητρας, ενώ στη γειτονική Μαρμαρίνη υπάρχει μυκηναϊκός οικισμός και έχουν ανασκαφεί θολωτοί τάφοι. Εδώ τοποθετείται το Δώτιον πεδίον της μυθολογίας, που συνδέεται με το μύθο του αδηφάγου βασιλιά Ερεισίχθονα, ο οποίος κατέστρεψε το ιερό δάσος της Δήμητρας και έλαβε παραδειγματική τιμωρία. Στον ίδιο τόπο τοποθετείται η πόλη Λακέρεια, και το βασίλειο του Φλεγύα, που ταυτίσθηκε με το Παλιόκαστρο Νεοχωρίου. Θεωρείται γενέτειρα του Ασκληπιού, γιού του Απόλλωνα και της νύμφης Κορωνίδας, που ανατράφηκε από τον Κένταυρο Χείρωνα.
Εδώ βρισκόταν επίσης και η αρχική κοιτίδα των Μαγνήτων, που συνδέεται με την ύπαρξη του πολύτιμου ορυκτού, του μαγνητίτη, τόσο στο λόφο Χασάμπαλης όσο και στο Μαυροβούνι.
Αργότερα καταλαμβάνουν την περιοχή οι Ρωμαίοι και καταστρέφουν τη Μελίβοια το 168π.Χ.
Μέχρι τον 7ο αιώνα συνεχίζεται η ζωή των παραλιακών πόλεων, ενώ στη συνέχεια οι οικισμοί αποσύρονται σε μεγαλύτερο υψόμετρο από τον φόβο των πειρατών.
Το σύστημα οχυρώσεων του Κισσάβου ενισχύεται και νέα φρούρια ανεγείρονται με μέριμνα των βυζαντινών αυτοκρατόρων ώστε να διατηρείται ασφαλής η διέλευση από τη Μακεδονία στο Πήλιο μέσω της παραλιακής οδού. Τα κυριότερα από αυτά είναι εκείνο των Ευρυμενών στο Κόκκινο Νερό, το Κάστρο Βελίκας (όπου μεταφέρθηκε η αρχαία Μελίβοια), το φρούριο της Κενταυρόπολης στη Σκήτη, το Παλιόκαστρο Μαρμαρίνης, εκείνο στο Καστρί πάνω από την Κάρλα και το κάστρο στην Έλαφο. Ως κεντρικότερα αναδείχθηκαν εκείνα στη Σκήτη και στο Καστρί, που επισκευάζονταν συνεχώς μέχρι τα τελευταία βυζαντινά χρόνια.
Στο λεκανοπέδιο της Αγιάς κεντρικό ρόλο έπαιζε η πόλη Βέσαινα, έδρα επισκοπής από τον 11ο μέχρι τον 14ο αιώνα και αυτοκρατορική ιδιοκτησία. Η ίδια η Αγιά αναπτύχθηκε στα τέλη των βυζαντινών χρόνων και ήδη στην πρώτη οθωμανική απογραφή του 1454 είναι ο μεγαλύτερος οικισμός της περιοχής με δεύτερη τη Μελίβοια (Θανάτου).
Την περίοδο αυτή στον ανατολικό Κίσσαβο είχε εγκατασταθεί ένα σημαντικό μοναστικό κέντρο, εφάμιλλο του Αγίου Όρους, που έλαβε το όνομα το ΄Ορος των Κελλίων. Η ακμή του τοποθετείται από τον 11ο μέχρι τον 14ο αιώνα και περιλάμβανε δεκάδες μοναστήρια και σκήτες, με σημαντικότερα τη μονή Παναγίας Στομίου και τη μονή Θεολόγου Μελιβοίας.
Τα διαχρονικά πλεονεκτήματα της περιοχής, τα άφθονα νερά και η πλούσια παραγωγή, οδήγησαν το σουλτάνο Σουλευμάν να της παραχωρήσει προνόμια με την υπαγωγή στη δικαιοδοσία της κόρης του Μιχριμά. πριν το 1539. Ευνοήθηκε η καλλιέργεια του μεταξιού και η βαφή βαμβακερών νημάτων και στη συνέχεια το εμπόριο με τη Δυτική Ευρώπη με οργανωμένες συντροφιές από τον 18ο αιώνα και εξής. Η Αγιά τον 19ο αι. είναι συγκροτημένο αστικό κέντρο 800 οικογενειών, το οποίο όλοι οι περιηγητές θαύμασαν αλλά σημείωσαν και τις έριδες των αρχοντικών οικογενειών της που την είχαν οδηγήσει ήδη σε παρακμή.
Ο πλούτος των εκκλησιών και των μοναστηριών που σώζονται από τον 16ο αι. και ανήκαν στη Μητρόπολη Δημητριάδος δείχνουν την καλλιέργεια των τεχνών που σημειώθηκε και το ανεπτυγμένο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας.
Στους οικισμούς του ανατολικού Κισσάβου, παράλληλα με τη βιοτεχνία σημειώθηκε και ανάπτυξη της ναυτιλίας, με πλέον γνωστούς τους καραβοκύρηδες της Καρίτσας και της Μελίβοιας, που συμμετείχαν με αυτοθυσία στους επαναστατικούς αγώνες.
Αξιοθέατα
Η ευρύτερη περιοχή του Δήμου Αγιάς είναι πλούσια σε μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους. Ο συνδυασμός της παρθένας φυσικής ομορφιάς, με την πλούσια ιστορική και θρησκευτική παράδοση, προσφέρουν πολλαπλά σημεία ενδιαφέροντος και μοναδικές διαδρομές στους επισκέπτες της περιοχής.
Δημοτική Ενότητα Αγιάς
Την κωμόπολη της Αγιάς την κάνουν ξεχωριστή τα αρχοντικά της και η αρχιτεκτονική της. Χτισμένη αμφιθεατρικά, τα παλιά αρχοντικά μαγεύουν τον επισκέπτη. Τον ταξιδεύουν σε μια άλλη εποχή όπως σε αυτή που έζησε η δασκάλα Καλυψώ Αλεξούλη. Το αρχοντικό της οικογένειας είναι χτισμένο τον 18ο αιώνα και πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα κτήρια της Θεσσαλίας από άποψη εμβαδού.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκκλησιές, τα ξωκλήσια και τα μοναστήρια που βρίσκονται στην περιοχή, για το λόγο αυτό έχει αναπτυχθεί ο εκκλησιαστικός τουρισμός.
Το Μεταξοχώρι, το «χωριό των καλλιτεχνών», είναι σχεδόν κολλημένο με την Αγιά και είναι ένας από τους πέντε παραδοσιακούς οικισμούς του νομού Λάρισας με πλούσια βλάστηση και παλιά αρχοντικά.
Επίσης, στην περιοχή βρίσκεται το Ιστορικό Αρχείο με πλούσιο αρχειακό υλικό, στεγάζεται στο Δημοτικό Σχολείο Μεταξοχωρίου και διαθέτει αναγνωστήριο και βιβλιοθήκη. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι οκτώ πετρόκτιστες καμάρες του παλιού υδραγωγείου που χρονολογείται από τον 18ο αιώνα. Επισκέψιμοι χώροι είναι επίσης το Αρχοντικό - Κηροπλαστείο Χατζημιχάλη - Γεωργοβίτσα και το παλιό Παρθεναγωγείο, νυν Πολιτιστικό Κέντρο, με σημαντικά λαογραφικά εκθέματα. Σε απόσταση αναπνοής απ´ το Μεταξοχώρι βρίσκονται οι Νερόμυλοι, όπου κανείς μπορεί να θαυμάσει το ρωμαϊκό βαλανείο (ρωμαϊκά λουτρά) ή τις παραδοσιακές δριστέλες, όπου οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής πλένουν τα χαλιά και τις κουβέρτες τους.
Έλαφος και Μεγαλόβρυσο. Το μεν πρώτο, χτισμένο σε πλαγιά του Μαυροβουνίου, δεσπόζει πάνω από την περιοχή της λίμνης Κάρλας. Αξίζει εδώ κανείς να επισκεφτεί την Παναγία Καμπάνα και να μάθει για την πλούσια ιστορία του χωριού κατά τη Θεσσαλική επανάσταση κατά των Τούρκων το 1878. Το δε δεύτερο, σκαρφαλωμένο στον Κίσσαβο και με θέα το Αιγαίο, γοητεύει με τη δομή των σπιτιών του που μοιάζουν σα να είναι το ένα χτισμένο πάνω στο άλλο.
Στους πρόποδες του Μαυροβουνίου βρίσκουμε την Ποταμιά με το πανέμορφο λαογραφικό της μουσείο, δημιούργημα από το μεράκι των ντόπιων γυναικών. Στο Μέγα Ρέμα, συναντάμε ένα από τα πιο όμορφα πέτρινα γεφύρια της Θεσσαλίας, αυτό του Αλλαμάνου, χτισμένο το 1858.
Δημοτική Ενότητα Λακέρειας
Το γραφικό χωριό Ανατολή είναι κτισμένο στις πλαγιές του Κισσάβου, σε ύψος 950μ. Δυτικά του χωριού και σε απόσταση 3,5χιλ. το γυναικείο μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου, που ιδρύθηκε το 1550 από τον Όσιο Δαμιανό, βρίσκεται σε ένα υπέροχο φυσικό μπαλκόνι του Κισσάβου (1.000μ) με θέα όλο το Θεσσαλικό Κάμπο αλλά και το Αιγαίο. Η Μονή αναπτύσσει αξιόλογη οικολογική και αγροτουριστική δράση. Από τη Μονή αλλά και από το χωριό ο επισκέπτης μπορεί να συνεχίσει προς την κορυφή του Κισσάβου, όπου βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία απολαμβάνοντας μια μαγευτική διαδρομή.
Δημοτική Ενότητα Μελιβοίας
Κολύμπι, θαλάσσια σπορ, εξερεύνηση με σκάφη σε απόκρημνες παραλίες, αλλά και πεζοπορία στα μονοπάτια του Κισσάβου και του Μαυροβουνίου, αναρρίχηση στα φαράγγια, καγιάκ και κανό στα ποτάμια.
Στα παράλια του νομού Λάρισας το πράσινο του Κισσάβου και το γαλάζιο του Αιγαίου δένουν αρμονικά και μαγεύουν τον επισκέπτη. Εδώ συναντά κανείς μια παραλία πολλών χιλιομέτρων από τον Ρακοπόταμο έως το Κόκκινο Νερό, βραβευμένη με την «Μπλε Σημαία».
Σημαντικό ενδιαφέρον στην περιοχή έχουν οι εκκλησιές, ενώ δείγματα του βυζαντινού μεγαλείου συναντάμε στο Κάστρο της Βελίκας και της Σκήτης. Η πυκνή βλάστηση κυριαρχεί στο πρώην βασιλικό δάσος Πολυδενδρίου με τα μονοπάτια του να προσφέρουν απίστευτη θέα ακόμα και μέχρι τις Βόρειες Σποράδες όταν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή.
Το χωριό Σκήτη, είναι κτισμένο μέσα στα πλατάνια και τα κυπαρίσσια.
Μοναδικής ομορφιάς, είναι οι παραλίες της Κουτσουπιάς και της Παλιουριάς. Μέσα στη φύση αναβλύζει το Κόκκινο Νερό το οποίο είναι γνωστό για την ιαματική του πηγή με τις θεραπευτικές του ιδιότητες.
Δημοτική Ενότητα Ευρυμενών
Εδώ ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί το Ομόλιο την πόλη της αρχαίας Ομόλης, το Στόμιο με το φάρο - το σήμα κατατεθέν του Στομίου, την Καρίτσα το μπαλκόνι του Αιγαίου, τον Παλαιόπυργο τον τόπο που αγάπησε ο ποιητής Καρκαβίτσας, τον οικισμό της Αλεξανδρινής με το καταπράσινο Δέλτα του Πηνειού.
Όπως και τα βυζαντινά γεφύρια στο Ομόλιο, το πανέμορφο δάσος του Αριόπρινου, το ιστορικό φαράγγι του Ομολίου (Μέγας Λάκκος) όπου πέρασε ο Μέγας Αλέξανδρος με τον στρατό του.
Δραστηριότητες
Κάθε χρόνο στην παραλία του Δήμου Αγιάς διεξάγονται αγώνες μπιτς βόλεϊ (beach volley), στους οποίους συμμετέχουν αθλητές από όλη την Ελλάδα.
Για τους φίλους της πεζοπορίας υπάρχει σηματοδοτημένο μονοπάτι που οδηγεί από το χωριό Μελιβοία μέσω της Άνω Σωτηρίτσας στην ακτή, μια διαδρομή πλάι στη δροσιά ενός ορεινού χειμάρρου.
Επίσης η περιοχή προσφέρεται για υποβρύχια κατάδυση στον Αγιόκαμπο και τις ακτές Πολυδενδρίου – Σκλήθρου, για θαλάσσιες αποδράσεις με φουσκωτό ή ιστιοπλοϊκό από το λιμάνι του Αγιοκάμπου στις σπηλιές του Βένετου, στη Νταμούχαρη του Πηλίου, στην Σκιάθο, στην Χαλκιδική, για κωπηλασία στη λίμνη της Σκήτης αλλά και για κατάβαση φαραγγιού μέσα από καταρράκτες στην Παλιουριά.
Παραδοσιακά προϊόντα – κουζίνα
Παράδοση και πανδαισία γεύσεων θα γευτεί ο επισκέπτης στην Αγιά. Ψητό κρέας, θεσσαλικές πίτες, παραδοσιακά γαλακτοκομικά προϊόντα όπως είναι ο μπάτζιος και πολλά γλυκά του κουταλιού από τα τοπικά προϊόντα της περιοχής όπως είναι μήλα, κεράσια, καρύδια, κάστανα.
Πως θα φτάσετε στο Δήμο Αγιάς
Οδικώς ο Δήμος Αγιάς απέχει 380 χλμ από την Αθήνα και 200χλμ. από τη Θεσσαλονίκη.