Τα προσφυγικά της Αλεξάνδρας
31-10-2013 17:11
Οι προσφυγικές πολυκατοικίες της Λεωφόρου Αλεξάνδρας είναι ένα από τα κομμάτια ιστορίας και μνήμης που επιμένει να είναι παρόν στο σύγχρονο αστικό τοπίο, μοιάζοντας εκπληκτικά σύγχρονο αλλά και αλλόκοτα ξεχωριστό.
Πολλοί από εμάς περνάμε κάθε φορά από μπροστά τους και απλά σχολιάζουμε τα σημάδια ερήμωσης και εγκατάλειψης. Τα προσφυγικά όμως δεν ήταν πάντα έτσι. Χτίστηκαν μεταξύ του 1933 και 1935 από τον κρατικό μηχανισμό οργανωμένης δόμησης προκειμένου να στεγαστούν οι αμέτρητοι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Τα σχέδια είναι των αρχιτεκτόνων Κίμωνα Λάσκαρι και Δημήτριου Κυριακού, υπαλλήλων τότε της Τεχνικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Προνοίας και αποτελούνται από πολυκατοικίες που συνολικά διαθέτουν 228 διαμερίσματα.
Τα κτίρια ακολουθούν μια αυστηρά ωφελιμιστική γραμμή χωρίς ίχνος διακόσμησης, είναι απλά παραλληλεπίπεδα φτιαγμένα με πλάκες από οπλισμένο σκυρόδεμα, κουτιά που απλά κάλυπταν την ανάγκη για στέγαση σε εκατοντάδες οικογένειες προσφύγων. Η μονότονη πρόσοψη των πολυκατοικιών χρωματιζόταν από τις σχεδόν μονίμως απλωμένες μπουγάδες, τα σπίτια έπαιρναν ζωή από τους ανθρώπους.
Οκτώ δεκαετίες μετά, τα σπίτια αυτά που φιλοξένησαν όλο τον πονεμένο και ξεριζωμένο κόσμο φαίνονται πρόωρα γερασμένα. Ο σκοπός για τον οποίο χτίστηκαν όμως δεν φαίνεται να έχει ολοκληρωθεί. Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας μπορεί να άδειασαν τα διαμερίσματα της Αλεξάνδρας, όμως η προσφυγιά δεν έφυγε ποτέ. Πολλά από τα γερασμένα διαμερίσματα εξακολούθουν να κατοικούνται είτε από από γόνους εκείνων των πρώτων προσφύγων, είτε από νέους πρόσφυγες που προσπαθούν σε αυτά να φτιάψουν ένα νέο σπιτικό, μια καινούρια πατρίδα.
Το σχέδιο για ανάπλαση της ευρύτερης περιοχής του γηπέδου του Παναθηναϊκού προβλέπει την κατεδάφιση των προσφυγικών πολυκατοικιών και πολλά από τα διαμερίσματα έχουν περιέλθει στην κυριότητα του Δημοσίου. Παρόλα αυτά, οι Αθηναίοι έχουν προβάλλει κατά καιρούς σθεναρές αντιστάσεις στην ολοκλήρωση του έργου και το γκρέμισμα των προσφυγικών. Η υπαρξή τους μαρτυρά τις πιο σκοτεινές σελίδες της νεώτερης ιστορίας που δεν πρέπει απλά να ισοπεδώσουμε.