Η Αρχιτεκτονική της Νάξου

Βλέποντας με μία πρώτη ματιά τα κτίσματα της Νάξου, θα συμπεράνετε αμέσως, ότι η ιστορία έχει αφήσει τα σημάδια της στην αρχιτεκτονική του νησιού. Πλούσια ποικιλία από αρχιτεκτονικά μνημεία που άφησαν στο πέρασμα τους οι διάφοροι λαοί και πολιτισμοί, συνθέτουν την εικόνα της Νάξου στο πέρασμα των χρόνων.Η περίοδος, όμως, που διαμόρφωσε ουσιαστικά τη Νάξο είναι η φράγκικη κυριαρχία με το μεσαιωνικό κάστρο της Χώρας και τους διάσπαρτους σε όλο το νησί επιβλητικούς, πέτρινους, ενετικούς πύργους.Τα χωριά παραμένουν παραδοσιακά, γιατί το χτίσιμό τους βασίστηκε στο κλίμα, τη μορφολογία του εδάφους, τις ανάγκες των κατοίκων, τις ικανότητες των χωριανών μαστόρων και στα υλικά του νησιού. Η Νάξος πάντως, δεν ξεφεύγει από την κλασική κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική.

Λευκά κτίσματα υπάρχουν παντού ενώ οι αυλές ενώνονται με πλακόστρωτα σοκάκια και σκαλιά. Τα σπίτια της Νάξου διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες, τα αρχοντικά, τα λαϊκά και τους πύργους. Τα αρχοντικά σπίτια της Χώρας είναι ίσως οι παλαιότερες αστικές κατοικίες σε όλες τις Κυκλάδες, στα οποία έμεναν οι πλούσιοι έμποροι. Κύριο χαρακτηριστικό των σπιτιών είναι τα μεγάλα δωμάτια, τα ψηλά ταβάνια, οι μεγάλοι σε πάχος τοίχοι από πέτρα και η εσωτερική πολυτελής διαρρύθμιση. Κεντρικά υπάρχει η σάλα, στην οποία συγκεντρώνεται όλη η οικογένεια ενώ στο κάτω μέρος υπάρχουν μεγάλα υπόγεια για την αποθήκευση προϊόντων.

Το λαϊκό σπίτι είναι ο πιο διαδεδομένος τύπος κατοικίας στη Νάξο. Στην αρχή υπήρχε μόνο ένα μεγάλο δωμάτιο, το οποίο χρησίμευε και για την αποθήκευση τροφίμων, αλλά στη συνέχεια προστέθηκαν και άλλα δωμάτια όπως η κουζίνα, οι  κρεβατοκάμαρες και το κελάρι για τη φύλαξη προϊόντων. Η κουζίνα έχει και τον ρόλο της τραπεζαρίας. Η συγκέντρωση της οικογένειας και η υποδοχή των επισκεπτών γινόταν και γίνεται στην κουζίνα. Σχεδόν όλα τα σπίτια εξωτερικά, έχουν καμάρες, που ενώνουν την κύρια είσοδο με την αυλή. Όλες οι αυλές έχουν αμέτρητα λουλούδια και αναρριχώμενα φυτά ενώ στην αυλή υπάρχει μικρός στάβλος για την στέγαση ζώων και ένας φούρνος χτισμένος από πυλό. Μέχρι και σήμερα τα περισσότερα σπίτια ακολουθούν την ίδια αρχιτεκτονική των λαϊκών κατοικιών. Οι περισσότεροι από τους πύργους στην Νάξο χτίστηκαν το 1600, κυρίως για προστασία από τις λεηλασίες των πειρατών. Σήμερα σώζονται περίπου 30 πύργοι, οι οποίοι είναι χτισμένοι στις πιο εύφορες καλλιεργήσιμες εκτάσεις της Νάξου. Είναι πολυώροφοι και κανένας δεν έχει λευκούς εξωτερικούς τοίχους από ασβέστη. Όλοι οι πύργοι είναι στο χρώμα της πέτρας και του χώματος, ώστε να μην ξεχωρίζουν από μακριά.