Λίγα Λόγια για το Ηφαίστειο της Σαντορίνης

Το 1950 η Σαντορίνη ξαναήλθε στο παγκόσμιο προσκήνιο με την ενεργοποίηση του ηφαιστείου στη Νέα Καμμένη και η επιστημονική κοινότητα παρακολούθησε για περίπου 1 μήνα να εκτινάσσονται τέφρα και βολίδες σε ύψος 1000 μέτρων.Η Νέα Καμμένη είναι ένα από τα ηφαιστιογενή νησιά της Σαντορίνης, που άρχισε να δημιουργείται από το 1570 με τη συσσώρευση λάβας. Η έκταση του σήμερα είναι 340 εκτάρια και το υψηλότερο σημείο του είναι 127 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Υπάρχουν δύο αγκυροβόλια στο νησί, ο όρμος Ταξιάρχης, στα νοτιοανατολικά του νησιού και ο όρμος Ερινιά στα βόρεια.Πριν από περίπου 3500 χρόνια, όταν η Σαντορίνη ονομάζονταν –σύμφωνα με τον Ηρόδοτο- Στρογγύλη και ήταν στην ουσία ένας ηφαιστειακός κώνος, που ανήκει στο ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου, μαζί με τα ηφαίστεια των Μεθάνων της Μήλου και της Νισύρου. Το κεντρικό τμήμα αυτού του κώνου «ανατινάχτηκε» στον αέρα μαζί με τον κρατήρα του ηφαιστείου από την έκρηξη, που έγινε το 1613 π.Χ. και είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αυτού που σήμερα ονομάζουμε Καλντέρα της Σαντορίνης και ταυτόχρονα την καταστροφή του προϊστορικού πολιτισμού του νησιού.Στο θαλάσσιο χάσμα, που έχει βάθος 1.500 μέτρα, κατά καιρούς βγήκαν στην επιφάνεια ηφαιστειακοί κώνοι και σχημάτισαν τα νησιά: Παλαιά, Μικρή και Νέα Καμένη, την Καμένη Γεωργίου του Α, την Καμένη του Φουκέ, την Αφρόσσα και τη Δάφνη.Όλα αυτά τα νησιά μεγάλωναν σιγά-σιγά και ενώθηκαν, εκτός από την Παλαιά Καμένη.Τον Σεπτέμβριο του 1950 μ.Χ. σημειώθηκε η έκρηξη του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπος, που συνδέεται με τη ηφαιστειακή δραστηριότητα της Σαντορίνης, καθώς βρίσκεται μόλις 8 χιλιόμετρα κοντά της.Η έκρηξη διήρκεσε δύο μήνες και είναι η μεγαλύτερη έκρηξη ηφαιστείου, που έγινε στην Ανατολική Μεσόγειο τα τελευταία 1000 χρόνια. Δυνατοί σεισμοί και εκτινάξεις ηφαιστειακής τέφρας και αερίων ταλαιπώρησαν τη Σαντορίνη, που θρήνησε 50 νεκρούς και σημειώθηκαν πολλές καταστροφές στην κτηνοτροφία και στις καλλιέργειες. Για να ξορκίσουν το κακό οι κάτοικοι της Σαντορίνης έχτισαν κοντά στο ακρωτήριο Κολούμπος την εκκλησία της Παναγιάς του Καλού.Από τη λάβα, που ξεχύθηκε στη θάλασσα, δημιουργήθηκε ένας ύφαλος -ο Κολούμπος. Κολούμπος στα ιταλικά σημαίνει «περιστέρι» και το όνομα αυτό δόθηκε διότι το ηφαίστειο -σ’ αντίθεση μ΄ αυτά της Παλιάς και Νέας Καμένης, που είναι κατάμαυρα-, αυτό είναι κάτασπρο όπως ένα περιστέρι. Η βάση του ύφαλου βρίσκεται σε βάθος 300 μ. και η κορυφή του, που έχει διαβρωθεί με το καιρό από τη θάλασσα, απέχει μόλις 18 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας.Οι διαδοχικές αυτές εκρήξεις των ηφαιστείων της Σαντορίνης δημιούργησαν την άγρια ομορφιά του νησιού και τη μοναδική γεωλογική του φυσιογνωμία.Η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης, κατά τη Μινωική περίοδο, -σύμφωνα με τους γεωλόγους- απελευθέρωσε ενέργεια, που αντιστοιχεί με την ταυτόχρονη έκρηξη εκατοντάδων ατομικών βομβών σε κλάσματα του δευτερολέπτου.Το γεγονός ότι δεν βρέθηκε κανένα πολύτιμο στοιχείο, που να βοηθάει στη μελέτη του ηφαιστείου, όπως μέταλλα ή ακόμα και ανθρώπινα απομεινάρια, υποδηλώνει πως οι κάτοικοι της Σαντορίνης είχαν προβλέψει την έκρηξη ή πρόλαβαν να εκκενώσουν το νησί.Σύμφωνα με τους ιστορικούς, τα τσουνάμι που προκλήθηκαν καταπόντισαν το ναυτικό στόλο και τα παράκτια χωριά της Κρήτης, την έδρα του Μινωικού πολιτισμού.Η πτώση της θερμοκρασίας, που προκλήθηκε εξαιτίας των τεράστιων ποσοτήτων διοξειδίου του θείου, που απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα, οδήγησε σε ψύχος για πολλά χρόνια και σε μεγάλες βροχοπτώσεις ακόμα και κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, καταστρέφοντας τις καλλιέργειες. Ο θανάσιμος αυτός συνδυασμός έπληξε κάθε ισχυρό Μινωικό οχυρό, σε διάστημα μικρότερο των 50 χρόνων.Αποτέλεσμα ήταν η ειρηνική και αποτελεσματική κυριαρχία τους έδωσε τη θέση της στο εμπόλεμο σύστημα της πόλης-κράτους της Αρχαίας Ελλάδας και έδωσε τη σκυτάλη της εξουσίας στις Μυκήνες και στα άλλα ινδοευρωπαϊκά φύλα, που είχαν κατακλύσει την ηπειρωτική Ελλάδα (Αχαιοί, Ίωνες, Αιολείς και Δωριείς αργότερα).Η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης, τέλος, συνδέθηκε με το θρύλο της χαμένης Ατλαντίδας. Δέκα αιώνες αργότερα ο Πλάτων θα αναφερθεί στη χαμένη Ατλαντίδα για να υποστηρίξει τις φιλοσοφικές του αρχές για τη σωστή διακυβέρνηση.