Η Οία ήταν μία από τις πέντε καστροπολιτείες, τα επονομαζόμενα "καστέλλια", της Σαντορίνης κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας. (13ος-16ος αιώνας μ.Χ.) και ονομαζόταν Καστέλι του Αγίου Νικολάου. Η ύπαρξη του καστελιού αναφέρεται ήδη από το 1480. Παραδοσιακά αποτελούσε τόπο καραβοκύρηδων: χαρακτηριστικό είναι ότι το 1890, όταν ο συνολικός πληθυσμός του νησιού ήταν λιγότερος από 2.500 κάτοικοι, στην Οία υπήρχε ένα μικρό ναυπηγείο και 130 πλοία που ανήκαν στους κατοίκους της. Σε αυτόν ακριβώς τον ντόπιο στόλο εμπορικού ναυτικού βασίστηκε η οικονομική άνθιση της Οίας στα τέλη του 19ου αιώνα ως τις αρχές του 20ου, καθώς παράλληλα αυξανόταν το διαμετακομιστικό εμπόριο της Ανατολικής Μεσογείου, ειδικά μεταξύ Ρωσίας και Αλεξάνδρειας. Ωστόσο, η κυριαρχία των ατμόπλοιων επί των ιστιοφόρων και η ταυτόχρονη συγκέντρωση του ναυπηγικού κεφαλαίου στον Πειραιά αποτέλεσε την απαρχή της σταδιακής πτώσης και ερήμωσης του νησιού.

Η Οία είναι παραδοσιακός οικισμός της Σαντορίνης και αποτελεί έδρα της κοινότητας Οίας, όπως αυτή διαμορφώθηκε με το Σχέδιο Καποδίστριας. Ονομάζεται και Απάνω Μεριά ή Ανωμεριά και οι κάτοικοι Απανωμερίτες. Βρίσκεται στο βόρειο άκρο του νησιού, σε απόσταση 11 χιλιομέτρων βορειοδυτικά από τα Φηρά και σε υψόμετρο περίπου 121 μέτρων.

Η θέα στο πέλαγος, η θαυμάσια αρχιτεκτονική, η μοναδική επαφή με τον ήλιο που δύει και σας βυθίζει στα μενεξεδιά του χρώματα –το γνωστό σε όλο τον κόσμο ηλιοβασίλεμα της Οίας– είναι οι λόγοι που έχουν φέρει εδώ τα πιο γνωστά ονόματα του διεθνούς jet set. Το Ναυτικό Μουσείο (τηλ.: 22860-71156), ένα καπετανόσπιτο του 19ου αι., και το κάστρο της Οίας είναι τα σημαντικότερα αξιοθέατα.