Η Ελλάδα φορά τα γιορτινά της, αφήνει για λίγο πίσω τη σκληρή πραγματικότητα της κακής οικονομίας και απολαμβάνει τα φετινά
Χριστούγεννα με το γνωστό παραδοσιακό τρόπο και
έθιμα.
Κάλαντα
Πρόκειται για την αναγγελία του χαρμόσυνου γεγονότος της γέννησης του Χριστού. Πήραν το όνομά τους από τις καλένδες του Ιανουαρίου, δηλαδή τις πρώτες ημέρες των Ρωμαϊκών μηνών. Τότε, συνηθίζονταν συγγενείς και φίλοι να ανταλλάσουν επισκέψεις, δωρίζοντας μέλι, ξερά σύκα, χουρμάδες και μικρά νομίσματα.
Τα παραδοσιακά κάλαντα αναγγέλουν στην αρχή το γεγονός της Θείας Γέννησης και στη συνέχεια ακολουθούν ευχές και εγκώμια για το νοικοκύρη του σπιτιού και τα μέλη της οικογένειας, αποτελώντας έτσι ένα μείγμα θρησκευτικού και κοσμικού περιεχομένου.
Στεφάνι
Το κρεμάμε στις πόρτες μας για καλοτυχία. Είναι από έλατο και διακοσμημένο με χριστουγεννιάτικα στολίδια, ενώ η παράδοση λέει πως πρέπει να έχει και σκόρδο επάνω, που διώχνει το κακό μάτι και τη γλωσσοφαγιά.
Χριστόψωμο
Είναι το ψωμί που ζυμώνεται για τα Χριστούγεννα στην
Κρήτη και συμβολίζει την ευλογία για τη ζωή και το σπιτικό του νοικοκύρη και της οικογένειάς του. Η παρασκευή του απαιτεί “εκλεκτά” υλικά, δηλαδή καλό αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα. Οι γυναίκες του σπιτιού ζυμώνουν τραγουδώντας “ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει” και πλάθουν με τη ζύμη μία κουλούρα, αλλά και ένα σταυρό για να τη στολίσουν. Στο κέντρο τοποθετούν ένα ολόκληρο καρύδι, άσπαστο, ως σύμβολο γονιμότητας. Τελειώνουν καρφώνοντας με το πιρούνι για να φύγει το κακό μάτι. Στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι, ο σπιτονοικοκύρης σταυρώνει το ευλογημένο ψωμί, το κόβει και το μοιράζει στους παρευρισκόμενους.
Το “τάϊσμα” της βρύσης
Είναι ένα έθιμο που έρχεται από την κεντρική Ελλάδα. Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων κοπέλες ξεκινούν για την πιο κοντινή βρύση προκειμένου να την “ταϊσουν” με βούτυρο και μέλι. Στη διαδρομή δεν μιλούν καθόλου, ενώ όταν φτάνουν αλείφουν με τα συγκεκριμένα προϊόντα τη βρύση για να “εξασφαλίσουν” προκοπή και γλυκιά ζωή στο σπίτι. Αφήνουν και τυρί, όσπρια ή ένα κλαδί ελιάς. Παίρνουν νερό από τη βρύση και επιστρέφουν στο σπίτι και πάλι αμίλητες. Εκεί ραντίζουν για ευλογία και πίνουν το “άκραντο” νερό.
Πάντρεμα της φωτιάς
Την παραμονή των Χριστουγέννων οι κάτοικοι στα χωριά της
Έδεσσας συνηθίζουν το έθιμο του “παντρέματος της φωτιάς”. Καίνε, δηλαδή, στο τζάκι ένα ξύλο με θηλυκό όνομα (πχ κερασιά) με ένα ξύλο με αρσενικό όνομα (πχ βάτο). Κατά την παράδοση, τα αγκαθωτά φυτά διώχνουν τους δαίμονες και τους καλικάτζαρους, ενώ στη φλόγα τους μπορεί κανείς να δει τα μελλούμενα για τη σοδειά ή τον καιρό.
Χριστόξυλα
Οι κάτοικοι της Μακεδονίας, για να αποφύγουν τους καλικάτζαρους, φροντίζουν το σπιτικό τους με το εξής έθιμο. Ο νοικοκύρης φέρνει ένα γερό ξύλο από πεύκο ή ελιά και το τοποθετεί στο τζάκι του σπιτιού, που η νοικοκυρά έχει καθαρίσει πολύ καλά, απομακρύνοντας κάθε ίχνος προηγούμενης στάχτης. Καθαρίζεται μάλιστα και η καπνοδόχος γιατί από εκεί θεωρείται ότι θα μπορούσε να εισέλθει το κακό δαιμόνιο. Στη συνέχεια καίγεται το ξύλο, συντηρώντας τη φωτιά για 12 ημέρες, από την ημέρα των Χριστουγέννων μέχρι και τα Φώτα. Παραδοσιακά με αυτόν τον τρόπο προφυλλάσονταν το σπίτι και τα χωράφια από το κακό, ενώ η φωτιά υποτίθεται ότι ζέσταινε και το νεογέννητο Θείο Βρέφος.
Μωμόγεροι Δράμας
Κατά το δωδεκαήμερο μεταξύ Χριστουγέννων και Φώτων, όταν τα νερά είναι “αβάπτιστα”, θεωρεί ο λαός ότι έρχονται στη γη οι κακομούτσουνοι καλικάτζαροι για παιχνίδια και σκανταλιές. Στη
Δράμα, λοιπόν, λαμβάνει χώρα το έθιμο των Μωμόγερων, που προέρχεται από τους Πόντιους πρόσφυγες.
Οι άντρες ντύνονται με τομάρια λύκων ή τράγων και κάνουνν μιμητικές κινήσεις (εξού και το “μωμόγεροι”, από το μίμος ή το μώμος), ψάλλοντας τα κάλαντα για όλο το εορταστικό διάστημα. Όταν μάλιστα συναντηθούν δύο παρέες “Μωμόγερων”, κάνουν ψευτοπόλεμο για να δουν ποια θα νικήσει.
Το ίδιο έθιμο με μικρές παραλλαγές συναντάται στην
Κοζάνη και την
Καστοριά, αλλά λέγεται “Ραγκουτσάρια”.